Lectoraat Ethisch Werken timmert aan de weg

Twee jaar terug riep het Instituut voor HRM en TP binnen Fontys het lectoraat Ethisch Werken in het leven. De aanleiding daarvoor was dat de aandacht voor ethiek een beetje was weggezakt. ‘Het werd tijd het belang van ethisch werken weer onder de aandacht te brengen,’ aldus lector Rogier van der Wal. ‘Vooral in het onderwijs was er bij ons weinig ruimte meer voor ethiek. Daar proberen wij langs verschillende lijnen verandering in te brengen.’

Weggedrukt
Nationale en internationale ontwikkelingen roepen momenteel ethische vragen op. Denk aan de oorlog in Oekraïne, het geweld in Gaza of – dichter bij huis – hoe we denken over een lintje voor vrijwilligers van het COA. De urgentie om ethisch te handelen lijkt groot. Hoezo is de aandacht daarvoor dan weggezakt? Docent-onderzoeker Lieke van Stekelenburg deed er onderzoek naar. ‘Het heeft meerdere oorzaken. Zo spelen de secularisatie en de globalisering een rol. Hierdoor is ethiek uit het publieke domein weggedrukt. Daarnaast zijn docenten op het gebied van ethisch werken vaak handelingsverlegen. Dat bleek ook uit de ervaringen van studenten die lessen in ethiek hadden gevolgd. Ze wisten zich weinig van de ethieklessen te herinneren. Ze vonden de lessen vaag en abstract en konden de materie niet goed toepassen in de praktijk van hun stage.’

Oefenen in voor en tegen
Wat de laatste jaren opvalt: we zijn het uitwisselen van standpunten verleerd. Mensen roeptoeteren vaak. Ze zijn overtuigd van hun eigen gelijk, luisteren slecht naar de argumenten van de ander en lijken zelden bereid op grond van goede (tegen)argumenten van mening te veranderen. Daar kun je in oefenen, aldus docent-onderzoeker Tina ten Bruggencate. ‘Onlangs heb ik met mijn collega Henk Verhoeven ten overstaan van studenten een voor- en tegendiscussie gevoerd over de vraag wat meer bepalend is voor onze vorming: nurture (opvoeding, de omgeving, het systeem) of nature (natuur, inborst, evolutie). Het is een mooie manier om te leren vanuit verschillende perspectieven naar een onderwerp te kijken.’

Conflict met leidinggevende
Volgens docent-onderzoeker Richard Voddé maakt iedereen gedurende zijn leven situaties mee waarbij ethiek een rol speelt. Hij besloot er een spel van te maken, met fictieve maar ook werkelijk gebeurde ethische kwesties. ‘Zelf ben ik ook ooit buiten Fontys werkzaam geweest als medewerker HRM. Mijn leidinggevende wilde meer reiskosten in rekening brengen dan in de CAO was geregeld. Hij zei: ‘Voor mij gelden die regels niet, toch?’ Tja, en wat doe je dan? Kies je voor de goede lieve vrede of riskeer je een conflict met je leidinggevende? Ik ben toen met een vertrouwenspersoon gaan praten. Daar rolde een compromis uit. Een uitzondering dus. Vervolgens kwam ik onder vuur van die leidinggevende te liggen. Hij stelde me voor de keuze: of uit mezelf weggaan of ermee rekening houden dat ik drie keer op rij een negatieve beoordeling zou krijgen. Kortom: als je kiest voor je geweten, kom je soms in conflict met je omgeving. Hoe handel je in zo’n geval? Dat is ethiek.’

Meer (weten) over ethisch werken
Via posts op Linkedin, met een podcast, in masterclasses: met een heel palet aan activiteiten brengt het lectoraat ethisch werken de dilemma’s waar je in je studie en je werk tegen aanloopt onder de aandacht. Meer weten? Kijk dan op de pagina van het Lectoraat Ethisch Werken.