‘Kinderen opvoeden is een gedeelde verantwoordelijkheid’

Lector Iris Andriessen brak op een symposium een lans voor een samenlevingspedagogiek gebaseerd op vijf uitgangspunten. ‘Als er over een aantal jaren gevraagd wordt om samenlevingspedagogen zouden afgestudeerde Fontysstudenten de gedroomde kandidaten moeten zijn.’

Iris Andriessen is lector ‘diversiteit en orthopedagogisch handelen’. Nóg wel, want binnenkort verandert de naam van haar lectoraat in ‘samenlevingspedagogiek’. Daarmee verschuift ook het onderzoeksprogramma, vertelt ze. ‘Wij mensen vormen met elkaar allerlei gemeenschappen. Een samenleving, maar bijvoorbeeld ook een huishouden, een gezin of een school. Wat is nou een goede samenleving? Volgens ons is dat een democratie, omdat een democratie de ruimte biedt aan allerlei belangen, perspectieven en ervaringen.’ Een democratie moet je volgens Iris, net als een woning of een auto, onderhouden. ‘Dat betekent dat opvoeders een taak hebben. Bijvoorbeeld: zich uitspreken tegen onrechtvaardigheid, maar ook: kinderen helpen zich te ontwikkelen tot democratische burgers. Bijvoorbeeld door het goede voorbeeld te geven.’

Dienstbare inzichten
Het is Iris’ ambitie om met haar (nieuwe) lectoraat dienstbare inzichten op te leveren voor opvoeders, zodat zij kinderen kunnen ondersteunen om democratisch betrokken burgers te zijn. Burgerschap gaat zowel over het gevoel onderdeel te zijn van een gemeenschap als de bereidheid om je daarvoor in te zetten. Ze hoopt antwoord te kunnen geven op vragen zoals hoe geef je het goede voorbeeld? En: hoe laat je kinderen van drie of vier jaar meepraten over hun leefomgeving? Iris: ‘Dat kun je bijvoorbeeld doen door die kinderen te vragen je rond te leiden langs de belangrijke plekken in hun leven, van die plekken foto’s te maken en die samen te bespreken. Kinderen zijn burgers, zij hebben net zo goed als volwassenen belangen en perspectieven die meetellen in onze gemeenschap.’

Studenten als kanaal
Binnen Iris’ lectoraat wordt voortdurend onderzoek gedaan. Op gezette tijden worden de onderzoeksresultaten naar buiten gebracht. Hoe landen die soms wat ingewikkeld te duiden onderzoeksresultaten nu in de vorm van bruikbare handvatten bij de opvoeders? Iris: ‘Het belangrijkste ‘kanaal’ om onze kennis te laten doorsijpelen in de maatschappij zijn onze studenten. Dat zijn de professionals van morgen, die werken met ouders, kinderen en collega’s. Denk aan professionals in de jeugdhulp, het onderwijs, de kinderopvang, noem maar op. Zij zorgen voor een olievlekwerking. Verder verspreiden we onze kennis via presentaties op symposia. Ook publiceren we onze onderzoeksresultaten in vakbladen en wetenschappelijke tijdschriften. En op symposia zoals vrijdag 21 februari.’

Vijf uitgangspunten
Die dag (vrijdag 21 februari) sprak Iris op het symposium ‘Pedagogoog in de samenleving’, waar haar collega-lector Maike Kooijmans teven een afscheidsrede hield. Iris: ‘Ik heb het in mijn verhaal vooral gehad over de vijf uitgangspunten van samenlevingspedagogiek. De eerste houdt in dat opvoeden een maatschappelijke functie heeft en dat we begrijpen waartoe we opvoeden, namelijk ook voor de samenleving. Uitgangspunt twee is democratie, een vorm van samenleven die het mogelijk maakt om samen te leven met verschillende belangen en perspectieven. Uitgangspunt drie: democratie is werk en vergt inzet en betrokkenheid. Vier: kinderen zijn burgers en burgerschap is te ontwikkelen. En vijf: opvoeders hebben verantwoordelijkheid voor hoe het nu is en morgen, en hebben de taak kinderen voor te leven.’ Iris hoopt dat de opleiding Pedagogiek haar onderzoek gaat omarmen als de gezamenlijke basis onder de opleiding. ‘Aan het eind van mijn verhaal vroeg ik mensen woorden te noemen die ons in beweging brengen om op te komen voor die medemenselijke, democratische samenleving. Met die woorden hoop ik dat we onze opleiding gaan ‘laden’ zodat, als er over een aantal jaren gevraagd wordt om samenlevingspedagogen, onze studenten daar de gedroomde kandidaten voor zijn.’

Stressvolle aangelegenheid
Als samenleving stellen we hoge eisen aan opvoeders, vindt Iris. ‘Stilzwijgend vinden veel mensen dat ouders verantwoordelijk zijn voor het succes of falen van hun kind. Wordt het kind geen succes, dan is het de schuld van de ouders. Wordt het kind wel succesvol, dan straalt het succes af op de ouders. Daarmee wordt opvoeden een superstressvolle aangelegenheid. Daar zouden we wat genuanceerder naar mogen kijken. Het zou helpen als we de opvoeding van onze kinderen zouden zien als een gedeelde verantwoordelijkheid van ons allemaal. Er zijn casussen waarbij oudere bewoners eerst investeerden in contact met de spelende jeugd in hun buurt en dan later vertelden dat ze last hadden van de voetbal die steeds tegen de voordeur kwam, waarna de jongeren sorry zeiden en beterschap beloofden.’