‘Eenzaamheid is signaal dat iets niet goed zit in je relatienetwerk’

Eric Schoenmakers doet sinds 2009 onderzoek naar eenzaamheid en is lid van de wetenschappelijke adviescommissie van het landelijk actieprogramma.
Wist je dat 49 procent van de Nederlanders zich weleens eenzaam voelt? Volgens Eric Schoenmakers, onderzoeker bij Fontys, is dit een probleem van alle tijden en een gevoel dat iedereen weleens ervaart. Maar wat is het precies? En wat kun je eraan doen? Op 15 november geeft hij een masterclass over dit onderwerp.

‘Eenzaamheid is het gevoel dat de kwaliteit van je relaties niet overeenkomt met hoe je het graag zou zien’, vertelt hij. ‘Meestal zit het niet in de kwantiteit maar in de kwaliteit van relaties. Je mist dan een bepaalde diepgang. Of je hebt het gevoel dat een bepaald soort relatie ontbreekt.’

Hij geeft een voorbeeld: ‘Je kunt als jongere bijvoorbeeld een heel goede band hebben met je ouders, maar geen of weinig vrienden hebben, of andersom.’ Je eenzaam voelen is geen fijn gevoel, maar Erik benadrukt ook dat het je wel iets kan leren. ‘Je moet het gevoel van eenzaamheid vergelijken met een signaal als pijn. Pijn is geen fijne ervaring, maar het is wel een teken dat je lichaam iets nodig heeft, dat je actie moet ondernemen. Ook een eenzaam gevoel kun je zien als een signaal. Daardoor weet je: er zit iets niet goed in mijn relatienetwerk, hier moet ik iets mee.’

Oorzaken

Volgens Eric zijn er verschillende oorzaken die het gevoel van eenzaamheid kunnen aanwakkeren. ‘Bijvoorbeeld niet lekker in je vel zitten of het moeilijk vinden om een connectie met iemand te maken.’ Maar het probleem hoeft niet altijd bij iemand zelf te liggen. ‘Steeds meer mensen ervaren eenzaamheid. Het kan ook aan de inrichting van de samenleving liggen.’

Een goed voorbeeld is volgens hem de coronaperiode. ‘Die tijd heeft enorme consequenties gehad voor de eenzaamheidsgevoelens, en dat werkt nog door. De eenzaamheidscijfers liggen nu nog altijd hoger dan de jaren voor corona.’

Actie tegen eenzaamheid

Niet gek dus dat landelijke én lokale overheden serieus werk proberen te maken van de aanpak van eenzaamheid. Zo lanceerde het ministerie van VWS het actieprogramma Eén tegen Eenzaamheid en zijn lokaal samenwerkende coalities tegen eenzaamheid gevormd.

‘Het is goed dat het thema zoveel aandacht krijgt. En dan met name de jongere doelgroep. Er was al langer aandacht voor eenzaamheid bij senioren, maar de laatste jaren wordt steeds duidelijker dat het niet bij die doelgroep blijft.’

Eric onderzocht wat er nodig is om het gevoel van eenzaamheid onder jongeren te verminderen. ‘Bij jongeren zien we dat toegankelijke sociale netwerken, zelfacceptatie en realistische verwachtingen cruciaal zijn om eenzaamheid te verminderen. Ook aandacht voor identiteitsvorming is essentieel. Het onderwijs kan hierin een grote rol in spelen. Denk aan een steunpunt waar studenten die zich eenzaam voelen kunnen aankloppen.’

Stappenplan

Wat je zelf aan dit gevoel kunt doen? ‘Praat erover met iemand die je vertrouwt, dat is stap één. De volgende stap is op zoek gaan naar het pijnpunt. Ben je op zoek naar een vriendengroep? Mis je een liefdesrelatie? Of voel je je eenzaam omdat je iemand mist? Als je iemand verliest, verdwijnt het gevoel van eenzaamheid niet zomaar. Daar is tijd voor nodig. Soms is eenzaamheid iet dat je (tijdelijk) moet accepteren.’

Auteur: Djaydee Kraus van Bureau Textvast

Reacties

  • Eric Schoenmakers

    Beste Guus,

    De oorzaken van eenzaamheid liggen soms bij de (inriching van de) samenleving, soms bij het individu (of in diens directe netwerk) en soms in een combinatie van beiden. Het lijkt inderdaad logisch om - wanneer de oorzaak van eenzaamheid (deels) in een maatschappelijke structuur ligt - de oplossing ook daar te zoeken.

    Ik zie zeker dat er initiatieven bestaan die eenzaamheid als een collectief vraagstuk oppakken en die willen bijdragen aan 'opbouw van de samenleving', denk aan allerlei vormen van activiteiten, eetgelegenheden, etc., georganiseerd door sociaal werk organisaties en maatschappelijke initiatieven. Dat is niet geheel gelijk aan 'samenlevingsopbouw', want samenlevingsopbouw veronderstelt een methodische manier van werken en een inbedding in bredere sociale en maatschappelijke structuren. Deze twee punten zijn soms in meer- en soms in mindere mate aanwezig in gemeenschappen en bij initiatieven.

    Uiteindelijk zou een samenhangend geheel aan individuele, sociale (tussen mensen) en maatschappelijke (gericht op structuren) initiatieven de beste mix zijn, lijkt mij. Uiteraard aansluitend bij de oorzaken en beleving van eenzaamheid van het individu in kwestie.

    De redactie keurt reacties voordat ze geplaatst worden. Dit doen wij alleen op werkdagen. Reacties die niet over de inhoud van het artikel gaan en kwetsend kunnen zijn voor (groepen) mensen, worden niet toegelaten op dit platform.


  • Guus van Egdom

    'Het kan ook aan de inrichting van de samenleving liggen', zegt Erik (volgens de auteur). Het lijkt me goed daar wat meer aandacht aan te geven, want voor het overige gaat het in het artikel (maar ook in het maatschappelijk gesprek) over wat individuen kunnen doen, en hoe individuen ondersteund kunnen worden. Zijn er eigenlijk wel initiatieven die eenzaamheid vanuit samenlevingsopbouw benaderen?

    De redactie keurt reacties voordat ze geplaatst worden. Dit doen wij alleen op werkdagen. Reacties die niet over de inhoud van het artikel gaan en kwetsend kunnen zijn voor (groepen) mensen, worden niet toegelaten op dit platform.


De redactie keurt reacties voordat ze geplaatst worden. Dit doen wij alleen op werkdagen. Reacties die niet over de inhoud van het artikel gaan en kwetsend kunnen zijn voor (groepen) mensen, worden niet toegelaten op dit platform.